BOM-men

Prestatieculturen leiden tot chronische overbelasting en dit levert op termijn gezondheidsklachten. Uit cijfers van het CBS blijkt dat 1 op de 7 mensen last heeft van burn-outklachten. Gelukkig hebben minder mensen last van de uiteindelijk lichamelijke en mentale uitputtingstoestand die we burn-out noemen. Prestatieculturen zitten overal in onze samenleving. Sterker nog; de 'prestatie-cultuur' heeft zich ook genesteld in onze overtuigingen en verwachtingen naar onszelf. Hoge eisen, groot verantwoordelijkheidsgevoel en perfectionisme zijn gevolgen van deze ingebouwde prestatiecultuur.

Er is een grote groep mensen die pas tevreden is als het perfect is. Een reden voor perfectionisme en hoge eisen kan zijn: angst voor afwijzing. Gezien willen worden en waardering krijgen vinden we belangrijk en is een grote drijfveer binnen ons handelen. De verantwoordelijkheid om de prestatiecultuur te veranderen ligt dus bij de samenleving, de werkgever, de leerkracht, ouders en uiteindelijk wijzelf. Het vóórkomen van chronische overbelasting is dus een gedeelde verantwoordelijkheid.

Hoe prestatiecultuur leidt tot chronische stress:

In de afbeelding kun je zien hoe een veelvoorkomende vicieuze cirkel van chronische stressklachten eruit kan zien. Door overbelasting ontstaan veranderingen in hormoonhuishouding en neurotransmitters. De stressfysiologie verandert dusdanig dat het gevolgen heeft voor diverse lichamelijke fysiologische processen. Er kunnen dan vage klachten ontstaan: duizeligheid, oorsuizen, spijsverteringsklachten, terugkerende nek/rugpijn/hoofdpijn, sneller geïrriteerd zijn, concentratieproblemen, korte termijn geheugen problematiek. We noemen dit psychosomatische klachten; klachten die een mens ervaart ten gevolge van een ontregeling in het centrale regelmechanisme: de hersenen. Deze ontregeling kan op verschillende manieren ontstaan. Bijvoorbeeld door persoonskenmerken; mensen met hoge eisen, groot verantwoordelijkheidsgevoel, die langdurig te veel van zichzelf vragen waardoor het evenwicht tussen spanning en ontspanning verdwijnt. Maar ook een ziekbed of een hevige levensgebeurtenis kan ervoor zorgen dat er disbalans ontstaat. De belastbaarheid van het lichaam daalt.

Er ontstaat chronische overbelasting. Dit heeft lichamelijke gevolgen: de spierspanning stijgt, de ademfrequentie stijgt, evenals de hartslag. Er worden meer stresshormonen aangemaakt en het lichaam heeft steeds meer moeite om in de rusttoestand te komen die nodig is om te herstellen. Men kan slaapproblemen gaan ervaren, waardoor het lichamelijk herstel nog minder kan plaatsvinden en de cirkel is rond.

​

Klachten of signalen?

We zijn gewend om te denken in de term: “klachten, hoe om ik ervan af”. Bij stressklachten zou het beter passen om te denken in termen van signalen in plaats van klachten. Het lichaam geeft een signaal af. Het zou passender zijn om jezelf af te vragen:” Hé, wat is er aan de hand? Waarom krijg ik dit signaal? Wat doe ik teveel of te weinig? Hoe kom ik weer in balans? Hoe kom ik weer terug in de herstelmodus?”

Hoe kom ik in balans?

De heersende prestatiecultuur laat dit niet zomaar toe. We zijn overvoerd met overtuigingen en ideeën dat keihard werken goed is. Dat overwerken erbij hoort. Ook al krijg je daar geen vergoeding voor. Dat slapen, zonde van je tijd is. Dat 'nee zeggen' ongewenst is. We zijn vergeten dat keihard werken ook vraagt om steengoed uit te rusten. Het huidige digitale tijdperk vult daarnaast ook nog eens stiekem alle ruimte, met het gevolg dat onze hersenen blootgesteld worden aan voortdurende prikkelverwerking: hét recept voor overbelasting en uitputting. Wanneer je lang in deze modus verblijft waar je jezelf continu afvraagt wat voor nuttigs je nog kunt doen, vergeet je op een gegeven moment hoe het was om gewoon niks te doen of gewoon iets leuks te doen. Als dat onwennig gaat voelen, dan mag je alarmbel gaan rinkelen. Evenals het moment dat je merkt dat in- en doorslapen niet meer vanzelf gaat!

Zelfmanagement

Wat kun je zelf doen (of laten) om in balans te komen. Dit gaat onder andere over stressreductie, leefstijl, voeding, beter slapen, fysieke fitheid (kracht, conditie en lenigheid). Het zijn hoofdzakelijk elementen die je lichaam gezond maken, en die een duidelijke gedragsverandering vragen. Stress reductie vraagt mentale, lichamelijke en sociale interactie. Het is een term die veel kan inhouden: van het doen van ontspanningsoefeningen/ademoefeningen, aandachtsoefeningen, yoga, tot bewustwording van gedachten, leren omgaan met piekeren en ga zo maar verder.

Casus

Hieronder kun je een casusbeschrijving lezen van iemand met chronische stress klachten, die met behulp van coaching en zelfmanagement grip kreeg op mentale en forse lichamelijke klachten.

man 49 jaar meldt zich met slapeloosheid.

Hij blijkt al jaren zeer slecht te slapen. Nachten van 4 uur zijn meer regel dan uitzondering. Dit alleen al is opmerkelijk, want hij functioneert goed op zijn werk, Heeft geen problemen met zijn manager. Hij vind het werk leuk. Maar hij heeft sinds een half jaar lichamelijke klachten; misselijkheid, neiging tot overgeven, vermoeidheid, terugkerende pijn in zijn nek. Druk op de borst, ook zijn bloeddruk is te hoog. Hij neemt daar medicatie voor. Ook is er sprake van overmatig piekeren, en lusteloosheid. Hij is meerdere malen bij de huisarts geweest. Nadat specialistisch onderzoek geen oorzaken kon vinden voor de klachten heeft de huisarts hem doorverwezen voor slaap coaching.

Jarenlang slecht slapen kan de veroorzaker zijn van deze klachten. Het lichaam raakt uitgeput en dit zijn daar gevolgen van. Wanneer ik hem een vragenlijst in laat vullen scoort hij hoog op burn-out klachten.

Hij krijgt informatie over de gevolgen die stress heeft op het lichamelijke functioneren, waardoor er meer inzicht ontstaat in zijn klachten. En aan de hand van de vicieuze cirkel van stress komen we te spreken over zijn persoonsfactoren die, zoals blijkt, hem deze slapeloosheid onder andere bezorgen. Hij heeft altijd de neiging om voor anderen klaar te staan, is altijd bezig, heeft moeite om nee te zeggen. Hij herkent zich in het gegeven dat hij moeite heeft om te stoppen. En dat hij alles tot in de puntjes wil verzorgen.

Deze persoonsfactoren zorgen ervoor dat het autonome zenuwstelsel altijd in de actiestand staat (kijk voor uitleg naar het filmpje). Met als gevolg: teveel lichamelijke spanning en te weinig ontspanning. Overdag te veel móeten en niet goed kunnen herstellen was voor deze meneer de reden waarom het slapen steeds moeizamer verliep. Hij ging bewust overdag zorgen voor lichamelijk ontspanning, zorgde voor een vermindering van zijn activiteiten in de avond en het bewust tot ontspanning komen middels oefeningen. Ook leerde hij omgaan met frustratie gedurende de nacht. Gevolg: na 8 weken sliep hij beter ( 7 uur per nacht) en zijn bloeddruk was genormaliseerd. De overige klachten waren fors verminderd. Zo zie je dat chronische stressklachten in deze casus hoofdzakelijk door de persoonskenmerken veroorzaakt werden..